Hannes Wallrafen is geluidskunstenaar. Hij was fotograaf, maar werd zestien jaar geleden in korte tijd blind en verloor bijna zijn gehele gezichtsvermogen. ‘Ik ben niet stekeblind,’ vertelt hij. ‘Ik zie slechts één procent, eigenlijk alleen het verschil tussen licht en donker. ’ Zijn leven veranderde compleet. Hij bleef niet achter de geraniums zitten, zoals hij zelf zegt, maar ging zich focussen op de ontwikkeling van zijn andere zintuigen, met name op het gehoor.
Auditieve kunstwerken voor mensen met visuele beperking
Hij richtte de stichting “Geluid in zicht” op en vanuit deze stichting zet hij zich in voor toegankelijkheid van gebouwen. ‘Het gaat daarbij om fysieke toegankelijk. Wij hebben ooit een audiomaquette gemaakt voor de Tweede Kamer zodat slechtzienden en blinden door de Tweede Kamer worden geleid. Men kan horen hoe de zaal eruitziet, waar iedereen zit, wie de architect van de Tweede Kamer was etc. De mensen doen dit door gebruik te maken van twee zintuigen: het gevoel en het gehoor. Zo vormen ze zich een beeld van het gebouw.’
Van het een kwam het ander. Hannes had eerder diverse exposities met zijn fotowerk, en tegenwoordig beschouwt hij zijn auditieve kunstwerken als een ideale manier om mensen met een visuele beperking naar een museum of tentoonstelling te kunnen laten gaan. ‘Natuurlijk kun je in groepen naar een museum, maar vanuit mijn eigen behoefte – ik ga niet graag in een groep door een museum – miste ik de mogelijkheid om als individu een museum of tentoonstelling te bezoeken. Dit is ook waar de stichting zich mee bezighoudt.’ Gelukkig is er een verandering in de museumwereld gaande; toegankelijkheid is hoog in het vaandel komen te staan.’
Van toegankelijkheid van musea tot digitale toegankelijkheid
Op het moment is hij bezig om bij het Museum “Ons’ Lieve Heer op Solder”, een voormalige schuilkerk, gelegen in de binnenstad van Amsterdam, een audiotour te ontwikkelen speciaal voor bezoekers die alleen komen. Het afgelopen jaar diende hij ook een aanvraag in voor de RAAK Stimuleringsprijs. Met deze prijs worden musea gestimuleerd om hun collectie toegankelijk te maken voor mensen met een visuele beperking. De prijs is een initiatief van het Oogfonds en wordt ondersteund door verschillende andere fondsen. Hannes diende een plan in samen met de Hogeschool Amsterdam en een bedrijf dat websites en apps voor musea ontwikkelt (Q42), de toegankelijkheid van een museum te testen. Helaas vielen ze niet in de prijzen.
Het idee liet Hannes echter niet los. ‘Ik heb er vooral behoefte aan om te kijken hoe je vanaf punt “nul” tot een gebruiksvriendelijk ontwerp van een website kunt komen. Je ziet nu dat bestaande websites aan het eind nog een beetje worden gecorrigeerd om te kijken hoe je de website iets toegankelijker kan maken. Maar als je blanco begint met het ontwerpen van een website en je je op verschillende gebruikersgroepen richt, kun je tot een redelijk werkende website komen,’ aldus Hannes.
De Schimmel, 1992, meest iconische foto van Hannes Wallrafen
Handen ineens slaan voor digitale toegankelijkheid
In diezelfde tijd las Hannes in een blindentijdschrift een interview met de initiatiefnemers van het Platform Digitaal Toegankelijk.nl. Het valt hem op dat er steeds meer bedrijven buiten de structuren van de blindenwereld zijn die zich bezighouden met het vergroten van de toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden. ‘Wij, als blinden kunnen met onze hulpvragen naar twee organisaties, de Koninklijke VISIO en Bartimeus. Daar vloeien ook alle overheidsgelden naartoe om ons te steunen en zij nemen ook de toegankelijkheid voor hun rekening.’
”“Ik denk dat het goed is om met z’n allen om de tafel te gaan en te bespreken hoe je vanaf de start van de ontwikkeling van een website of app toegankelijkheid vorm kunt geven.”
Hannes: ‘De structuur inzake digitale toegankelijkheid is al aanwezig en het valt me op dat men nu ook op het commerciële vlak actief is. Ik denk dat het goed is om met z’n allen – met gelijke petten op – om de tafel te gaan en te bespreken hoe je vanaf de start van de ontwikkeling van een website of app toegankelijkheid vorm kunt geven. Ik zie dat er nu wettelijke richtlijnen zijn. Daarin wordt er kritisch gekeken naar hoe je bestaande websites toegankelijker kunt maken. Ik vind het interessant om juist vanaf het begin handvatten te ontwikkelen die je aan websitemakers doorgeeft waarin gebruikerseisen al verwerkt zijn.’
Hannes is een redelijk digitale gebruiker, zoals hij zelf zegt. Hij gebruikt spraaksoftware op zijn computer. ‘Als je blind bent heb je niets aan een muis. Dan moet je alles via sneltoetsen doen. Dat is bijzonder lastig. Als ik een website open en ik zie 33 koppen dan denk ik: dat duurt wel even. En dan laat ik het zitten.’ Maar kun je iedere individuele gebruiker dienen met één oplossing? Hannes: ‘Er wordt nu heel universeel gedacht over hoe we iedereen tevreden kunnen stellen, maar in de praktijk pakt dat slecht uit. De website, www. passendlezen.nl, bijvoorbeeld, die is onmogelijk om doorheen te komen.’
Hannes kreeg contact met het Platform Digitaal Toegankelijk.com en had een verhelderend gesprek met diens initiatiefnemer Robert Keus. Door een project voor laaggeletterden werd het Robert duidelijk dat het belangrijk is om bij de ontwikkeling van een digitaal product rekening te houden met eventuele beperkingen binnen de doelgroep. Hannes: ‘Dat lijkt me zinnig, juist omdat dit inzicht komt vanuit een bedrijf dat zich maatschappelijk betrokken voelt en niet vanuit bestaande organisaties die zich al bezighouden met deze thema’s. En daarom gooi ik nu een balletje op om meer bedrijven bij elkaar te krijgen. Ik ben geen expert, maar wel ervaringsdeskundige. Mijn aandacht gaat in eerste instantie naar de museumwereld, omdat ik me daar meer thuis voel. Vaklui en bedrijven hebben al positief gereageerd. Binnenkort krijg ik meer informatie en gaan we kijken wat we kunnen doen om elkaar te ontmoeten en te proberen om samen te werken aan een toegankelijkere samenleving.’
