wetgeving Archives — Digitaal Toegankelijk

Kees Verhoeven is in de afgelopen 10 jaar in de Tweede Kamer actief geweest voor D66. In de Kamer was hij onder andere verantwoordelijk voor ICT, Privacy en Cyberveiligheid. Vincent van Digitaal Toegankelijk.nl ging met Kees Verhoeven in gesprek over het belang van digitale toegankelijkheid, de rol van de politiek in de inclusieve samenleving en zijn eigen toekomst nu hij heeft aangekondigd niet terug te keren in de Tweede Kamer.

De afgelopen 10 jaar heeft u in de Tweede Kamer de digitale belangen van Nederland verdedigd. Uw focus op het digitale aspect is goed te merken. Hoe is deze motivatie ontstaan? 

Dat is eigenlijk heel langzaam gegaan, ik heb een achtergrond in het midden- en kleinbedrijf en ging vooral de Kamer in om hun belangen via Economische Zaken en ondernemerschap te dienen. Maar in de economie-portefeuille zaten ook een aantal digitale vraagstukken, zoals netneutraliteit en het downloadverbod. Langzaam maar zeker ben ik mij daar steeds meer in gaan verdiepen. 

Digitale toegankelijkheid van overheidswebsites

Digitaal Toegankelijk.nl zet zich in voor een toegankelijker internet. Dit doen we onder andere door onderzoeken uit te voeren naar hoe het staat met de toegankelijkheid van het web. Uit één van deze onderzoeken bleek dat ondanks de wettelijke verplichting, ruim 70% van de overheidswebsites niet digitaal toegankelijk is. 

Wat kan de overheid doen om ervoor te zorgen dat deze meerderheid alsnog aan de slag gaat? 

Ten eerste vind ik het belangrijk dat de communicatie van overheden voor iedereen toegankelijk is. De laatste tijd is er een trend zichtbaar, waarbij overheden veel communiceren via private diensten. Aan de ene kant is dit logisch, want communicatie vanuit de overheid is belangrijk en moet goed gebeuren. Aan de andere kant zie je ook dat deze kanalen voor mensen een beperking kunnen zijn. Ik vind dat de overheid zo veel mogelijk moet publiceren via publieke kanalen, die voor iedereen toegankelijk zijn.

Een vergelijking met de televisie kan gemaakt worden. Bij de TV geldt namelijk dat een aantal zenders verplicht in het pakket moet worden aangeboden, zodat iedereen deze zenders kan zien. Dat zou ook zo moeten zijn voor bepaalde online kanalen. 

Hoe kunnen ambtenaren en webdevelopers volgens u aangemoedigd worden om websites daadwerkelijk toegankelijk te maken? 

Als je tegen iemand zegt dat ‘de toegankelijkheid van de website beter kan’, zullen ze het daar waarschijnlijk mee eens zijn. Maar tegelijkertijd zal de prioriteit in hun werk daar niet altijd liggen. In de praktijk wordt de juistheid van de inhoud als belangrijker ervaren. Je ziet vaak dat, met name op ambtelijke afdelingen, de vrees aanwezig is dat er iets op de site geplaatst wordt dat niet klopt. 

Kortom, ik denk dat ze vooral heel erg met de inhoud bezig zijn, wat ik begrijp, maar dat daarnaast de leesbaarheid, toegankelijkheid, of de manier waarop de informatie verspreid wordt, onbewust minder belangrijk wordt gevonden.

Is er volgens u een manier om digitale toegankelijkheid hoger op de agenda van ambtelijke afdelingen te zetten?

Ik denk dat dat te maken heeft met het blijven hameren op het belang van brede toegankelijkheid. Dit is dus ook aan partijen zoals Digitaal Toegankelijk.nl, maar ook aan de politiek. De behandeling van burgers door de overheid is gelukkig een belangrijker onderwerp aan het worden. Goede bereikbaarheid hoort daar zeker bij.

Toegankelijkheid van commerciële diensten

De overheid is gelukkig niet de enige die zich hard maakt voor meer digitale toegankelijkheid. Ook het bedrijfsleven zet flinke stappen. Dat moet ook wel, want In 2025 gaat de European Accessibility Act van kracht. Dit betekent dat onder andere geldautomaten, financiële diensten en e-commerce-bedrijven digitaal toegankelijk moeten worden. Wat denkt u dat er nodig is om dit doel te bereiken?

Bij commerciële diensten speelt de kosten-baten vraag vaak een rol. Dus de vraag of het loont om een product of dienst voor iedereen toegankelijk te maken. Een bedrijf zou kunnen concluderen dat het niet lonend is om de laatste 5% van de mensen ook te bereiken met hun dienst, omdat die 5% misschien wel 20-25% van de investeringen kost.

“Een bedrijf wil natuurlijk in eerste instantie voor zoveel mogelijk mensen bereikbaar zijn. Maar als er met 20% van de kosten 80% van de mensen bereikt kan worden, zal een bedrijf daarvoor kiezen.”

Bij de overheid daarentegen is het bereiken van iedereen in de samenleving een morele plicht. Als bepaalde mensen niet bereikt kunnen worden met informatie over corona, dan snijdt de overheid zichzelf daarmee in de vingers. 

Dus bij commerciële instellingen gaat het om een heel andere vraag. Dan moet je je als overheid afvragen of iets een nutsdienst is, waar je niet zonder kan. Als dat zo is kun je afdwingen dat die commerciële bedrijven hun toegankelijkheid verbeteren. 

Een bedrijf wil natuurlijk in eerste instantie voor zoveel mogelijk mensen bereikbaar zijn. Maar als er met 20% van de kosten 80% van de mensen bereikt kan worden, zal een bedrijf daarvoor kiezen. Terwijl een overheid vanuit de publieke taak, veel verder moet gaan in het bereiken van mensen. Misschien dat er dus hier en daar eisen aan de digitale toegankelijkheid van bedrijven met nutsfuncties moeten worden gesteld.

Kunt u een voorbeeld geven van zulke eisen vanuit de overheid?

Een goed voorbeeld is het bancaire verkeer. In de Tweede Kamer zijn daar vaak discussies over gevoerd waarbij de vraag is ‘moet iedereen digitaal bankieren’ of ‘moet het nog steeds mogelijk zijn om naar de bank te gaan en daar je transacties te verrichten’. Hetzelfde geldt voor het brievenbus netwerk. Zorg je dat iedereen een mail kan sturen via een privaat bedrijf, of houdt je daarnaast de mogelijkheid voor briefverkeer in stand? 

De mening van de Kamer is altijd geweest ‘er moet ook altijd een niet-digitaal alternatief zijn’. Soms zal dat dus ook geleverd moeten worden door de banken, die duidelijk een nutsfunctie hebben. Zij kunnen niet zomaar hun kantoren opheffen.

In de Tweede Kamer benadrukt u het belang van digitale toegankelijkheid. Hoe wordt er in de politiek gereageerd op initiatieven op dit gebied? 

Er zijn partijen die het onderwerp heel belangrijk vinden, maar er zijn ook partijen die het gevoel hebben dat de verantwoordelijkheid bij de mensen zelf ligt. Ik vind dat je de balans moet zoeken en ervoor moet zorgen dat iedereen zaken kan blijven doen met de overheid.

U was lid van de tijdelijke commissie Digitale toekomst. Kunt u de reden achter het ontstaan van deze commissie toelichten?

Het vraagstuk van toegankelijkheid, als onderdeel van een veel breder vraagstuk op het gebied van digitalisering, werd door de politiek te weinig geadresseerd. Of het nu gaat om overheidsdiensten, de grote techbedrijven, cyber security-vraagstukken of de economische digitale positie van Nederland in de wereld; er zijn zoveel onderwerpen waarbij het ongelofelijk belangrijk is dat digitalisering in goede banen wordt geleid. 

De politiek heeft zich daar eigenlijk te weinig mee bezig gehouden de afgelopen jaren. Daarom hebben wij met een aantal collega’s het initiatief genomen om te kijken of we meer grip konden krijgen op het digitaliseringsvraagstuk. Hieronder valt dus ook het onderdeel waar Digitaal Toegankelijk.nl zich hard voor maakt. Waarschijnlijk is het zo dat er na de verkiezingen een vaste kamercommissie digitalisering komt, waarbinnen alle grote digitale onderwerpen zullen worden behandeld. Dat is belangrijk, omdat het de afgelopen jaren vaak versnipperd aan bod kwam.

De commissie heeft onderzoeken uitgevoerd naar kansen en bedreigingen op het gebied van digitalisering. Wat waren de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek?

Vooral de kennispositie van de Kamer is belangrijk. De Kamer kan alleen handelen wanneer er voldoende kennis beschikbaar is over het onderwerp. Daar heeft het in de afgelopen jaren nog wel eens aan ontbroken. Dat maakte de discussies vaak een beetje verwarrend en ongrijpbaar.

Vaak verzandde de discussie in details en daardoor werden er geen goede keuzes gemaakt. De kennispositie die de commissie kan behalen en het begrijpen van technologie is heel belangrijk om goede politieke grenzen te stellen en bij te kunnen sturen.

Een van de aanbevelingen aan de Tweede Kamer namens de tijdelijke commissie was het in het leven roepen van een vaste commissie voor Digitale Zaken. Onlangs werd bekend dat deze motie is aangenomen, gefeliciteerd! Waar zal deze commissie zich volgens u in de toekomst mee bezighouden?

Digitalisering is een integraal en veelomvattend onderwerp. Het is relevant voor het onderwijs, de zorg, defensie en de infrastructuur en speelt in alle verticale vakministeries van de Nederlandse overheid een rol. De commissie die gevormd moet worden, moet dus net als bijvoorbeeld de commissie Europese Zaken, de grote digitale hoofdlijnen zien te bepalen. 

Een voorbeeld is de discussie over 5G. Dat zijn de zendmasten die nodig zijn om nog sneller internet te krijgen. Bij de introductie van 5G speelt een economisch belang, een veiligheidsbelang en een gezondheidsbelang. Dat zijn drie onderwerpen die op drie verschillende plekken in de Kamer besproken zijn, zonder een afweging te maken tussen die drie belangen. Terwijl dat juist de kern is van politiek; om belangen af te wegen. Op die manier krijg je geïsoleerde politiek, dat moeten we zien te voorkomen. Daar is de commissie voor nodig.

Toekomst van digitale toegankelijkheid

Naast de huidige plannen wordt in de Tweede Kamer uiteraard ook naar de toekomst van digitale toegankelijkheid gekeken. Onlangs gaf u aan dat u zelf niet meer verkiesbaar bent in 2021. Hoe zou het overheidsbeleid op dit gebied er de komende jaren uitzien, als het volledig aan u zou liggen?

Ik vind de focusverschuiving van met een juridische blik kijken naar de communicatie, naar het betrekken van mensen bij de overheid, belangrijk. Het zou beter zijn als de overheid zich meer toelegt op hoe ze er daadwerkelijk voor de mensen kan zijn.

“Een overheid die bang is om fouten te maken, is vaak helemaal geen goede overheid.“

In dat kader zou je op het gebied van toegankelijkheid veel meer moeten investeren in de toegankelijkheid van informatie, in plaats van kijken of alles juridisch is afgedekt. Ik snap de beweging, maar dat maakt de overheid steeds angstiger. Een overheid die bang is om fouten te maken, is vaak helemaal geen goede overheid. Je moet ook fouten kunnen maken, mits je ze toegeeft en kan verbeteren. Nu is het zo dat wanneer je een fout hebt gemaakt, je kop eraf gaat, dus dan ga je je indekken. En indekken doe je op basis van inhoud, en misschien wel door minder toegankelijkheid te bieden. 

Dit vereist een omkering van de paradox; in een ideale wereld zou het zo moeten zijn dat de burger de overheid makkelijk kan bereiken. Tegelijkertijd zou de overheid makkelijk bereikbaar moeten zijn als er een fout gemaakt is. Zo zouden ethische hackers bijvoorbeeld makkelijker in gesprek moeten kunnen komen met de overheid.

Vanuit die benadering zou je dan als overheid ook moeten kunnen eisen dat iedere website op een goede manier toegankelijk is, dat dat getoetst wordt en dat sites die onvoldoende scoren ook daadwerkelijk verbeterd moeten worden. 

Zo te horen is het voor digitale toegankelijkheid jammer dat u in 2021 niet meer verkiesbaar bent.

Ik ben zelf wel blij met die keuze, maar dat komt doordat je na 10 jaar in de Tweede Kamer de behoefte hebt om verder te gaan. Waar ik me wel zorgen om maak is dat veel partijen hun digitale kamerleden zien vertrekken en dat er nog niet echt een nieuwe generatie tech-kamerleden op lijkt te staan. Daar zouden we op moeten letten.

In een recent interview gaf u aan dat uw plannen voor na de Tweede Kamer nog onzeker waren. Kunt u inmiddels wat meer vertellen over uw plannen? Wat zou u het liefste doen?

Ik ga zeker door met digitalisering. Dat is een iets wat ik zeker weet. Het onderwerp is nog lang niet af. Ik denk dat ik vanuit een andere positie ook weer andere resultaten kan bereiken. Of dat in het bedrijfsleven zou zijn, of meer in een soort private rol,weet ik nog niet. Maar dat ik doorga op het gebied van digitalisering is zeker.

Dat is goed om te horen! Heeft u een boodschap voor de mensen die met digitale toegankelijkheid bezig zijn?

Ik zou willen zeggen, ook voor jullie, blijf op die deur hameren. Blijf benadrukken hoe belangrijk het is dat iedereen, ook in het digitale tijdperk, toegang heeft tot de informatie en de diensten van de overheid.