De Nederlandse Gebarentaal wordt niet voor niets met hoofdletters geschreven; het is een echte taal met een eigen woordenschat, grammatica en gezegden. Het gebruik van de handen, het gezicht en de ogen staan centraal. Wat veel horende mensen alleen niet weten, is dat dove mensen aparte gebaren hebben voor hun naam: het naamgebaar.
Claire Meijer
Claire is zelfstandig ondernemer en zet zich met haar bedrijf Klinktprima.nl in voor mensen met een auditieve beperking op de arbeidsmarkt. Ze is zelf doof en woont met haar man en haar zoontje in Helmond.
Hoe zeg je in gebarentaal hoe je heet? Je kunt een naam natuurlijk spellen, door in de juiste volgorde gebaren uit het gebarenalfabet te laten zien. Maar het is sneller om een makkelijk, herkenbaar en kort gebaar te gebruiken: een naamgebaar. Zo kunnen mensen je makkelijker onthouden. Je kunt er daarnaast behoorlijk wat humor en creativiteit in kwijt.
Hoe wordt namen in gebarentaal bedacht?
Naamgebaren ontstaan soms door gebruik van de eerste letter van de naam. Vaak is het echter ook afgeleid van een karaktereigenschap, hobby, uiterlijk kenmerk of beroep, of van de betekenis van de naam.
Er zijn mooie voorbeelden hoe je aan een naamgebaar komt: het gebaar voor ‘krul’ voor iemand die krullend haar heeft, het gebaar van een bloem voor iemand die Roos heet, of het wijzen naar de wangen voor iemand met kuiltjes.
Ook voor horende mensen
Omdat een naamgebaar erg persoonlijk is, wordt het door de persoon zelf of in overleg bedacht. Een naamgebaar voor een horend familielid of horende vriendin of collega wordt ook vaak voorgesteld door een dove persoon. Ook dit gebaar heeft vaak weer te maken met hun karakter, een kenmerk, of de betekenis van de naam. Horenden kunnen het erg waarderen als er een naamgebaar bedacht en voorgesteld wordt dat bij hen past.
Het naamgebaar voor Koningin Máxima is met je twee vingers en duim in aanraking naast je oog en met je hand ‘knipperend’ bewegen, alsof je oog aan het knipperen is. Dit naamgebaar is in 2002 ontstaan, toen zij met haar man Willem-Alexander door het land toerde. Door alle flitsende camera’s knipperde Maxima veel met haar ogen. Voilá, de basis voor haar naamgebaar!
Het naamgebaar voor voormalige president Trump beeld je uit, door zijn weggeblazen blonde ‘haar’ uit te beelden: maak je hand plat, leg het bovenop je hoofd en kantel aan een kant van je hoofd, alsof je haar opzij geblazen wordt. Grappig hè?
Naamgebaren voor organisaties en bedrijven
Niet alleen personen hebben naamgebaren. Ook organisaties en bedrijven. Een voorbeeld is Lidl, waarvan het naamgebaar gebaseerd is op het logo: omdat de naam Lidl in een cirkel staat, maak je twee handvormen van een L en een O en breng je handvorm O naar de binnenkant van de handvorm van een L.
Natuurlijk hebben dovenorganisaties ook een naamgebaar. Voor de naam ‘Dovenschap’ maak je twee maal het gebaar voor ‘doof’ en daarna het gebaar voor het woord ‘gemeenschap’.
Speciaal voor Digitaal Toegankelijk heb ik een naamgebaar verzonnen. Kijk maar naar de video hieronder. Deze video is ook beschikbaar met audiodescriptie op YouTube.
Mijn persoonlijke naamgebaar
Mijn naamgebaar is al ontstaan op de dovenbasisschool, toen ik al een enorme kletskous was. Het gebaar maak je daarom, door de letter ‘c’ te maken met je hand, en dan te doen alsof de hand veel praat (vingers en je duim naar elkaar toe bewegen).
Mijn zoon Florian
Het naamgebaar voor mijn zoon Florian heeft bijzondere kenmerken en betekenis. De naam Florian is gebaseerd op het Latijnse woord ‘Florens’ wat ‘bloeiend’ betekent. De beweging in zijn naamgebaar is daarom het gebaar voor ‘bloeiend’: het begint met een vuist, en die open je langzaam naar de gebarenletter ‘F’ (duim en wijsvinger gekruist en de andere vingers gespreid).
Het is prettig en persoonlijk voor iedereen om naamgebaren te gebruiken binnen de dovengemeenschap maar ook voor horende mensen die te maken hebben met dove personen, zoals op het werk en onder familie en vrienden. Ik zie een naamgebaar als een belangrijk communicatiemiddel voor de dovengemeenschap maar zeker ook als een persoonlijk kenmerk, waarmee je meer kan overbrengen dan alleen je naam.