In onze ‘Wist je dat?’-serie willen we de kans aangrijpen om interessante feitjes, aparte verhalen en andere informatieve tidbits te delen. Er is veel wat niet of minder bekend is over eigenlijk wel alle beperkingen. Op deze manier willen wij op een leuke manier onderbelichte weetjes in de schijnwerpers zetten. In deze “Wist je dat?”: alles over kleurenblindheid!
Wist je dat er een accuratere term bestaat voor kleurenblindheid?
In de volksmond noemen we mensen die bepaalde kleuren minder goed of niet kunnen zien vaak kleurenblind (daltonisme). Maar, de meeste mensen zijn helemaal niet ‘blind’ voor kleuren. Volledige kleurenblindheid, ook wel achromatopsie genoemd, komt véél minder vaak voor, namelijk bij zo’n 1 op de 33.000 mensen. Kleurenblind is dus eigenlijk een verkeerde term om te gebruiken in de meeste gevallen. Daarom wordt steeds vaker ook wel het woord ‘kleurenzienstoornis’ gebruikt.
Wist je dat 1,3 miljoen Nederlanders een vorm van kleurenblindheid hebben?
Dat is waarschijnlijk een stuk meer dan dat je gedacht had, nietwaar? Wij waren in ieder geval wel degelijk verrast door dit feitje toen we ons gingen verdiepen in digitale toegankelijkheid.
Wist je dat kleurenblindheid veel vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen?
1 op de 12 mensen in Nederland die een vorm hebben van kleurenblindheid zijn mannen – in totaal zo’n 8%. Bij vrouwen komt het veel minder voor: 1 op de 200 is kleurenblind (0,5%).
Wist je dat kleurenblindheid erfelijk is?
Alhoewel je ook kleurenblindheid kunt verwerven, bijvoorbeeld als geval van vergiftigingen door medicijnen, zijn veruit de meeste gevallen van kleurenblindheid erfelijk verkregen. Hoe werkt dat? De betrokken genen van kleurenblindheid worden doorgegeven via het X-chromosoom. Dit is ook waarom kleurenblindheid vaker voorkomt bij mannen. Vrouwen hebben twee X-chromosomen, de man een X- en een Y-chromosoom. Nu denk je misschien “Hè, hoe komt het dan dat vrouwen niet dubbel zoveel kans hebben om kleurenblind te worden?” Dat komt doordat kleurenblindheid bij vrouwen alléén tot uiting komt wanneer wanneer beide X-chromosomen het gen bevatten. En dat is vaker niet dan wel het geval.
Wist je dat Rood-groenkleurenblindheid de meest voorkomende vorm van kleurenblindheid is?
Er zijn natuurlijk verschillende soorten van kleurenblindheid. Bij sommige mensen werken de blauwe kegeltjes in hun ogen niet goed. Zij kunnen blauw en geel niet van elkaar onderscheiden. Mensen die deze specifieke vorm van kleurenblindheid hebben noem je tritanopen, en deze mensen zijn erg zeldzaam. Slechts 0.001% van de mannen heeft hier last van. Bij veruit de meeste mensen werken ofwel de groene (deuteranopen), of de rode kegels (protanopen) niet. Samen maken zij deel uit van de grootste groep. Mensen met achromatopsie – zij die echt helemaal geen kleuren kunnen zien, en alles zien in zwart-wit- en grijstinten – vormen de achterste groep. In Nederland hebben ongeveer 0.0001% van de mannen deze aandoening.
Wist je dat sommige mensen pas héél laat in hun leven erachter komen of ze kleurenblindheid hebben?
Er zijn 3 bekende testen om uit te vinden of je kleurenblind bent of niet:
- De ishiharatest: aan de hand van een schijf met vijf gekleurde balletjes wordt kleurenblindheid nagegaan. De geteste persoon moet aangeven welke cijfers er in het bolletjespatroon verborgen zitten.
- De SPP (Standard Pseudoisochromatic Plates): kleurenblindheid wordt gecheckt door middel van een vierkant vlak met gekleurde bolletjes. De geteste persoon moet ook hier aangeven welke cijfers er in het bolletjespratoon verstopt zitten. Hiermee wordt alleen de rood/groene stoornissen mee getest.
- Als laatst de TCU (The City University): kleurenblindheid wordt gecheckt door middel van vijf cirkels. De geteste persoon moet zeggen welke van de vier buitenste cirkels het meest overeenkomen met de middelste cirkel. Hier worden alle kleurstoornissen mee getest.
Ben je benieuwd of jij misschien kleurenblind bent? Maak hier de Oogtest, opgesteld door het Oogfonds. Voor meer artikelen over kleurenblindheid of over andere (digitale) beperkingen, check onze blogpagina! Tot de volgende editie!
