Een paar blogs geleden heb ik het met jullie gehad over het brailleschrift, en dat blinden veel vaker kiezen voor het gesproken boek. Sterker nog: was het gesproken boek vroeger alleen nog voor blinden, slechtzienden en mensen met dyslexie, tegenwoordig maken veel meer mensen gebruik van het luisterboek. Hoe komt dat? Wat zijn de voor- en nadelen? Om dit even scherp te krijgen deel ik eerst even een stukje geschiedenis.
Edwin Ruyer
Edwin is muzikant, blind, en blogt voor Digitaal Toegankelijk om de wereld te laten zien hoe hij leeft met zijn beperking.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw waren er vier zogenoemde braillebibliotheken. Het vervaardigen van brailleboeken werd grotendeels bekostigd door de kerk. Braille was een uitkomst voor jonge blinden. Zij kregen dat gewoon op school. Maar voor mensen die op latere leeftijd blind werden, was het vaak geen doen om het brailleschrift nog aan te leren.
Boeken op band
Met de opkomst van de cassetterecorder kwam er ook voor hen een oplossing. De kerk stampte een aantal geluidsstudiootjes uit de grond en wierven vrijwilligers om de boeken op band voor te lezen. De bibliotheken leenden deze bandjes uit. Dit ging prima, maar de kerk bepaalde wat blinden wel of niet mochten lezen. Wie betaalt, bepaalt.
Die selectie door de kerk vonden veel mensen onwenselijk, waarna de landelijke bibliotheken de boel overnamen. Zowel de brailleboeken als de gesproken boeken werden nu bekostigd door de staat. En vrijwel alle boeken kunnen sindsdien door alle mensen gelezen worden, ook de mensen die niet op de normale manier kunnen lezen.
Alles digitaal
In het begin van deze eeuw werden zowel de ingesproken boeken, als ook de nieuwe boeken gedigitaliseerd en op cd gebrand. Een behoorlijke vooruitgang, omdat die cassettebandjes door gebruik snel sleten. Maar pas toen er een streamingdienst kwam waar iedereen met een leesbeperking via een abonnement op de computer en telefoon ineens toegang kreeg tot alle beschikbare audioboeken, was bijna de hele blindenwereld om. Weg met die zware brailleboeken. Gewoon in een zoekscherm het boek van je keuze zoeken en lezen.
Woordbeeld weg
Maar wat doet een boek lezen met je leeservaring? Dit is natuurlijk heel persoonlijk. Wat voor iedereen gelijk is, is dat je op den duur het woordbeeld verliest. Wanneer je zelf schrijft, moet je daarom meer nadenken over hoe een woord geschreven moet worden.
Wat sommigen ook missen is de geur van papier. Ik heb daar persoonlijk geen last van. Wat ik wel merk, is dat het een stuk passiever is om te luisteren. Je valt in bed veel sneller in slaap met een luisterboek. Je kunt dat ook als een voordeel zien. Blijkbaar heel ontspannend, alleen de volgende dag even terugzoeken waar je was.
Stemmen
Wat ik misschien wel als grootste nadeel ervaar, en daar sta ik niet alleen in, is dat je afhankelijk bent van de stem die voorleest. Het zijn nog steeds vrijwilligers die de boeken van de bieb voorlezen. En niet iedereen is even geschikt. Bovendien is een stem ook gewoon smaakgevoelig. Ik heb ondertussen geleerd om door een stem heen te luisteren, maar mijn vriendin gooit een boek echt aan de kant wanneer een stem niet bevalt.
Nu is dat effect niet meteen weg bij het lezen van een brailleboek. Ik kan me herinneren dat ik ooit een brailleboek heb gelezen van Hans Dorrestijn, en hoorde alsnog steeds de deprimerende stem van die man in mijn hoofd. Om maar te zwijgen van het nare stemgeluid van Heleen van Royen, bij het lezen van haar boeken. Sowieso is het grote nadeel van erotische brailleboeken lezen dat je voor braille lezen twee handen nodig hebt, als je begrijpt wat ik bedoel. Maar blijkbaar hebben gezonde mensen minder met stemmen, anders werden haar boeken nooit zoveel verkocht. Over smaak valt te twisten, over wansmaak echter niet.
Blik op de weg
Maar eindelijk zijn wij als blinden vooruitstrevend. Want de commerciële markt heeft ook het luisterboek ontdekt, en iedereen kan een abonnement afsluiten en de boeken op zijn of haar telefoon streamen. Met wat mij betreft als groot voordeel, dat deze boeken vaak door een professionele voorlezer worden voorgelezen. Het schijnt dat mensen vaak gesproken boeken lezen tijdens het auto rijden. Dus mijn wijze raad: houd je blik op de weg tijdens spannende passages en mijd de stem van Heleen van Royen.
