Vanuit mijn visie als auditor digitale toegankelijkheid onderzoek ik voor het grootste gedeelte van mijn tijd websites en apps op digitale toegankelijkheid. Hierdoor zijn websites en apps in mijn ogen onlosmakelijk verbonden met de webrichtlijnen (WCAG) en digitale toegankelijkheid zelf.
Echter, een toegankelijk internet gaat verder dan alleen websites. De huidige wetgeving rondom toegankelijkheid is bijvoorbeeld naast websites en apps ook gericht op intranetten. Vanaf 2025 zal de European Accessibility Act toepasbaar zijn op een nog grotere variëteit aan digitale producten.
Een voorbeeld van zo’n digitaal product is Software as a Service (SaaS). SaaS heeft de manier waarop we software gebruiken ingrijpend veranderd. In plaats van software lokaal te installeren, kunnen gebruikers nu toegang krijgen tot applicaties via het internet. Hoewel dit model van software veel voordelen biedt, zijn er nog veel verbeterpunten op het gebied van digitale toegankelijkheid. In dit artikel lees je meer over de relatie tussen digitale toegankelijkheid en SaaS-producten.
Wat is SaaS?
Voordat SaaS-applicaties opkwamen, moesten digitale programma’s (applicaties) standaard gedownload en geïnstalleerd worden op een computer. Hier bracht SaaS-software verandering in.
Software as a Service (SaaS) is namelijk een software-distributiemodel waarbij applicaties direct via het internet beschikbaar worden gesteld aan gebruikers. Gebruikers hoeven de software niet op hun eigen apparaat te installeren.
Een voorbeeld van een populaire SaaS-toepassing is WordPress, een content management systeem (CMS) dat wereldwijd wordt gebruikt voor het maken en beheren van websites. DigitaalToegankelijk.nl wordt ook beheerd via WordPress. Andere voorbeelden van SaaS zijn bijvoorbeeld Gmail, Canva en Zoom.
Voordelen van SaaS
Eén van de belangrijkste voordelen van SaaS is te danken aan de manier waarop de software gedistribueert wordt. Omdat SaaS niet geïnstalleerd hoeft te worden, kunnen gebruikers eenvoudig op meerdere apparaten gebruikmaken van dezelfde software. Daarnaast zijn gebruikers zelf niet verantwoordelijk voor het updaten van de software, maar kan de leverancier dit zelf vanaf de server doen. Zo zijn alle gebruikers wereldwijd in één keer geüpdatet naar een nieuwere versie.
Deze voordelen zorgen ervoor dat SaaS-applicaties door veel mensen wereldwijd graag gebruikt worden. Maar, helaas kan niet iedereen SaaS-software op dezelfde manier gebruiken.
Toegankelijkheidsproblemen bij SaaS-producten
Niet iedereen gebruikt een telefoon of laptop namelijk op dezelfde manier. Neem bijvoorbeeld blinden of slechtzienden. Omdat zij niet zien wat zich op de pagina begeeft, maken zij gebruik van een schermlezer. Deze assisterende software leest de inhoud van een pagina, app of SaaS-product op aan de gebruiker.
Een ander voorbeeld is iemand met een mobiliteitsbeperking, zoals spasticiteit. Wanneer het moeilijk is om je hand stil te houden, kan het gebruik van een muis een uitdaging zijn. Voor deze mensen kan toetsenbordnavigatie in plaats van de muis een uitkomst zijn.
In totaal hebben zo’n 3,5 miljoen Nederlanders een vorm van een functiebeperking. Dat wil niet zeggen dat al deze mensen ook assisterende software gebruiken. Aan de andere kant zijn er ook mensen buiten deze groep van 3,5 miljoen mensen die gebruik maken van assisterende software. Een voorbeeld hiervan is dark mode, waarbij er minder fel licht op het scherm van een telefoon of computer wordt getoond.
Als je zelf niet regelmatig gebruikmaakt van assisterende software sta je wellicht niet stil bij het belang van digitale toegankelijkheid. Als onderdelen van de gebruikersinterface (zoals een knop of een formulier) niet op de juiste manier geprogrammeerd zijn, kan assisterende software deze niet goed begrijpen. Dit kan betekenen dat gebruikers van assisterende software je SaaS-product niet kunnen gebruiken.
De digitale toegankelijkheid van SaaS testen
Het testen van de digitale toegankelijkheid van SaaS onthult vaak dat veel ontwikkelaars zich niet volledig bewust zijn van de mogelijke problemen rondom digitale toegankelijkheid. Hierdoor worden veel SaaS-producten ontwikkeld zonder voldoende aandacht te besteden aan de richtlijnen die essentieel zijn voor een inclusieve digitale ervaring.
Er zijn twee belangrijke sets van richtlijnen die specifiek relevant zijn voor SaaS: de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) en de Authoring Tool Accessibility Guidelines (ATAG). Beide richtlijnen zijn ontwikkeld door het World Wide Web Consortium (W3C), maar ze verschillen aanzienlijk in hun focus en toepassing.
Web Content Accessibility Guidelines (WCAG)
De succescriteria van de WCAG bieden een grondig kader voor het ontwikkelen van toegankelijke webcontent en zijn daarom voornamelijk van toepassing op websites en applicaties. Deze criteria vormen bijvoorbeeld de kern van toegankelijkheidsonderzoeken, zoals die worden uitgevoerd bij Digitaal Toegankelijk.
De WCAG richt zich op het creëren van een inclusieve gebruikerservaring voor eindgebruikers van diverse achtergronden en mogelijkheden, maar kent tekortkomingen als het om SaaS-producten gaat.
Authoring Tool Accessibility Guidelines (ATAG)
Aan de andere kant staan de succescriteria van de ATAG. Deze bestaan uit twee hoofdonderdelen.
- Deel A concentreert zich op het toegankelijk maken van de authoring tool (het SaaS product) zelf
- Deel B zich richt op het bijstaan van auteurs bij het produceren van toegankelijke content.
Deze richtlijnen zijn voornamelijk bedoeld voor ontwikkelaars van authoring tools, zoals WYSIWYG HTML-editors en content management-systemen, zoals WordPress.
De criteria van de ATAG zijn, net als bij de WCAG, opgedeeld in principes, richtlijnen en succescriteria op drie niveaus (A, AA en AAA).
WCAG versus ATAG: Content creëren versus content consumeren
Maar, wat gebruik je bij het testen van SaaS-producten? De ATAG vervangt de WCAG niet, maar kan eerder als een aanvulling op deze criteria gezien worden. Het onderstaande verschil tussen deze richtlijnen illustreert goed de voordelen van de ATAG ten opzichte van alleen de WCAG.
Waar de WCAG vooral gericht is op gebruikers van websites en apps, richt de ATAG zich meer op de makers van webcontent en websites. Grofweg helpt de WCAG consumenten van webcontent, terwijl de ATAG producenten van webcontent helpt.
SaaS-producten (zoals WordPress) die voldoen aan de criteria van de ATAG hebben twee voordelen:
- Deel A: Gebruikers van de SaaS-producten die assisterende software gebruiken kunnen het SaaS-product op dezelfde manier gebruiken als gebruikers die geen externe software gebruiken. Hierdoor kunnen meer mensen gebruik maken van de software.
- Deel B: Gebruikers van het SaaS-product kunnen gemakkelijker toegankelijke content maken via de software. Hierdoor is de gepubliceerde content voor meer mensen toegankelijk.
Digitaal toegankelijke SaaS-producten
Het is voor SaaS-producten dus niet alleen belangrijk dat de eindgebruiker de content kan consumeren (WCAG), maar ook dat een redacteur de software kan gebruiken en toegankelijke content kan maken (ATAG).
Het meest gebruikte voorbeeld van SaaS in dit artikel, WordPress, voldoet helaas nog niet aan de ATAG. Het bedrijf geeft wel aan hard te werken aan een inclusiever en toegankelijker product.
Zelf aan de slag met de toegankelijkheid van jouw website of SaaS-product? Digitaal Toegankelijk helpt organisaties om hun digitale producten inclusiever te maken. Neem contact op voor meer informatie.
