Digitale toegankelijkheid betekent dat iedereen, ongeacht hun beperkingen, in staat moet zijn om de digitale diensten van de overheid te gebruiken. Dit is niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid, maar ook van efficiëntie. Als de digitale diensten van de overheid toegankelijk zijn voor iedereen, kan iedereen er gebruik van maken, wat leidt tot een grotere participatie van burgers en een grotere efficiëntie in de overheid.
De overheid mag niemand buitensluiten, daarom geldt er al sinds 2018 een wettelijke verplichting voor toegankelijkheid van overheidswebsites en -apps.
In het Tijdelijk Besluit Digitale Toegankelijkheid Overheid (tBDTO) is bepaald dat websites en mobiele apps van Nederlandse overheidsinstanties moeten voldoen aan de toegankelijkheidseisen. Hierover moet verantwoording worden afgelegd in een toegankelijkheidsverklaring.
Daarnaast moet de overheid zich inzetten voor al haar burgers, ook digitaal. Mensen met een beperking of chronische ziekte moeten net als ieder ander kunnen meedoen. Sinds 1 januari 2017 is dit al geregeld in de Wet gelijke behandeling handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz). Vanaf februari van dit jaar is ook in Artikel 1 van onze Grondwet opgenomen dat uitsluiting op basis van handicap verboden is.
Managementsamenvatting
Dit rapport presenteert de resultaten van een onderzoek naar de implementatie van digitale toegankelijkheid op overheidswebsites en -apps in Nederland, vijf jaar na de invoering van de wet over digitale toegankelijkheid. De studie werd uitgevoerd door Cardan Technobility en Digitaal Toegankelijk, en maakt gebruik van zowel kwantitatieve data van open bronnen zoals Logius en toegankelijkheidsregister.nl, als kwalitatieve data verzameld via interviews met opdrachtgevers van beide organisaties.
Van de 4.416 geregistreerde overheidswebsites en -apps bleek slechts 8.6% volledig te voldoen aan de toegankelijkheidswetgeving. Hoewel 37.5% gedeeltelijk voldoet en 23.3% de eerste maatregelen heeft genomen om te voldoen, is er nog een aanzienlijk percentage (30.6%) dat momenteel helemaal niet voldoet. Er is ook een onbekend aantal websites en apps zonder toegankelijkheidsverklaring.
De belangrijkste uitdagingen voor de implementatie van duurzame digitale toegankelijkheid zijn onder andere een gebrek aan kennis en duidelijke leiding, het betrokken zijn van te veel partijen of afdelingen, onvoldoende politieke verantwoordelijkheid, en ontoereikende financiering. De omvang van de taak is vaak ontmoedigend en ontbreekt aan gecentraliseerde coördinatie, wat leidt tot vertragingen in de implementatie.
Het is duidelijk dat hoewel er enige vooruitgang is geboekt, er nog een aanzienlijke weg te gaan is om de doelstelling van volledige digitale toegankelijkheid voor overheidswebsites en -apps te bereiken. Er is behoefte aan betere educatie, duidelijke leiding, betere coördinatie tussen betrokken partijen, en voldoende financiering om deze doelstelling te realiseren.
Onderzoeksvraag
Het primaire doel van dit onderzoek is het identificeren van de belangrijkste obstakels die (semi-)overheidsorganisaties tegenkomen bij het implementeren van duurzaam beleid voor digitale toegankelijkheid. Daarnaast wordt onderzocht welke strategieën en acties er effectief zouden kunnen zijn om deze obstakels te overkomen en de digitale toegankelijkheid binnen deze organisaties te verbeteren.
Onderzoeksmethode
Dit onderzoek combineert zowel kwantitatieve als kwalitatieve onderzoeksmethoden om een beeld te krijgen van de uitdagingen en mogelijke oplossingen voor digitale toegankelijkheid in (semi-)overheidsorganisaties.
Kwantitatief Onderzoek
De kwantitatieve gegevens voor dit onderzoek zijn verzameld via open databronnen van Logius en toegankelijkheidsregister.nl. Deze databronnen bieden concrete cijfers over de huidige stand van digitale toegankelijkheid binnen Nederlandse overheids- en semi-overheidswebsites en -apps. Deze data vormen de basis voor het bepalen van de reikwijdte van het probleem en het identificeren van algemene trends en patronen.
Kwalitatief Onderzoek
Het kwalitatieve deel van het onderzoek bestond uit gesprekken onder opdrachtgevers van Cardan Technobility en Digitaal Toegankelijk. Deze benadering stelde ons in staat om een dieper inzicht te krijgen in de ervaringen en percepties van de mensen die direct betrokken zijn bij de implementatie van digitale toegankelijkheid. Dit hielp ons bij het begrijpen van de specifieke uitdagingen en obstakels die deze organisaties tegenkomen, evenals de potentiële oplossingen die zij zien.
Nederlandse overheidsinstanties mogen bij het aanbieden van digitale diensten geen onderscheid maken tussen personen met en zonder beperking of chronische ziekte. In het Besluit digitale toegankelijkheid overheid staan specifieke voorschriften voor websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties. Het Besluit is een uitwerking van de Europese Toegankelijkheidsrichtlijn.
Hoe voldoet een (semi)overheid aan de tBDTO?
Men voldoet als overheidsinstantie aan de verplichting door:
- Websites en apps toegankelijker te maken op basis van de eisen uit hoofdstuk 9 van de Europese standaard EN 301 549. Deze eisen omvatten toegankelijkheidsnorm WCAG 2.1, niveau A + AA.
- Een toegankelijkheidsverklaring te publiceren. Overheidsinstanties zijn verplicht om voor al hun websites een toegankelijkheidsverklaring te maken en te publiceren. In de verklaring staat welke maatregelen de organisatie neemt, inclusief een planning, om de website toegankelijk te maken en te houden.
- Blijvend werken aan, ofwel volledig gaan voldoen aan punt 1 en 2.
- De toegankelijkheidsverklaringen moeten daarnaast worden gepubliceerd in een centraal register op toegankelijkheidsverklaring.nl. Op basis van deze registratie krijgt de website of app een status toegekend.
Welke statussen zijn er?
De nalevingsstatus, simpelweg aangeduid als ‘status’, geeft weer of een website of app reeds voldoet aan de wetgeving. Dit is het geval voor statussen A, B en C. Daarnaast illustreert de status ook of de website of app al toegankelijk is, wat enkel geldt voor status A.
Status A
- Er is een toegankelijkheidsverklaring aanwezig.
- Er is een volledig en correct onderzoek uitgevoerd dat minder dan drie jaar oud is.
- De site of app voldoet aan alle 50 toegankelijkheidscriteria.
- Een nieuw onderzoek is niet nodig binnen zes maanden, omdat het huidige onderzoek nog geldig is (minder dan drie jaar oud).
- De site of app voldoet volledig aan de wet op digitale toegankelijkheid.
Status B
- Er is een toegankelijkheidsverklaring aanwezig.
- Er is een volledig en correct onderzoek uitgevoerd dat minder dan drie jaar oud is.
- De site of app voldoet aan minder dan 50 van de toegankelijkheidscriteria.
- Een nieuw onderzoek is niet nodig binnen zes maanden, omdat het huidige onderzoek nog geldig is (minder dan drie jaar oud).
- De site of app voldoet aan de wet op digitale toegankelijkheid, op voorwaarde dat er maatregelen zijn beschreven en er jaarlijks verbetering zichtbaar is.
Status C
- Er is een toegankelijkheidsverklaring aanwezig.
- Er is geen volledig en correct onderzoek uitgevoerd, of het onderzoek is ouder dan drie jaar.
- Het is niet bekend hoeveel van de toegankelijkheidscriteria de site of app voldoet.
- Er is een nieuw onderzoek gepland binnen zes maanden.
- De site of app voldoet aan de wet op digitale toegankelijkheid, maar alleen voor de eerste zes maanden na de publicatie van de verklaring.
Status D
- Er is een toegankelijkheidsverklaring aanwezig.
- Er is geen volledig en correct onderzoek uitgevoerd, of het onderzoek is ouder dan drie jaar.
- Het is niet bekend hoeveel van de toegankelijkheidscriteria de site of app voldoet.
- Er is geen nieuw onderzoek gepland binnen zes maanden.
- De site of app voldoet niet aan de wet op digitale toegankelijkheid.
Status E
- Er is geen toegankelijkheidsverklaring aanwezig.
- Het is niet bekend of er een onderzoek is uitgevoerd.
- Het is niet bekend hoeveel van de toegankelijkheidscriteria de site of app voldoet.
- Het is niet bekend of er een nieuw onderzoek is gepland binnen zes maanden.
- De site of app voldoet niet aan de wet op digitale toegankelijkheid.
Resultaten
In dit hoofdstuk presenteren we de resultaten van ons onderzoek naar de implementatie van digitale toegankelijkheid bij overheidswebsites en -apps in Nederland. We hebben zowel kwantitatieve data van open bronnen zoals Logius en het toegankelijkheidsregister.nl als kwalitatieve data van interviews met opdrachtgevers van Cardan Technobility en Digitaal Toegankelijk BV geanalyseerd.
Ons doel was om inzicht te krijgen in de huidige staat van digitale toegankelijkheid en de uitdagingen bij de implementatie ervan. We hebben de resultaten gestructureerd op basis van de statussen van digitale toegankelijkheid, variërend van volledige naleving (status A) tot geen toegankelijkheidsverklaring (status E).
Kwantitatief onderzoek
Hieronder vind je de huidige statussen van de websites en apps die geregistreerd zijn in het toegankelijkheids-register:
| A: Voldoet volledig | 380 |
| B: Voldoet gedeeltelijk | 1658 |
| C: Eerste maatregelen genomen | 1027 |
| D: Voldoet niet | 1351 |
| E: Geen verklaring | ? |
Uit de cijfers kunnen we de volgende bevindingen afleiden met betrekking tot de staat van digitale toegankelijkheid bij de onderzochte websites en apps:
Voldoet volledig (Status A): Slechts een klein aantal websites en apps, 380 in totaal, voldoet volledig aan de toegankelijkheidsstandaarden. Dit suggereert dat er een aanzienlijke ruimte is voor verbetering in de volledige naleving van de toegankelijkheidsnormen.
Voldoet gedeeltelijk (Status B): Een aanzienlijk groter aantal websites en apps, 1.658 in totaal, voldoet gedeeltelijk aan de normen. Dit toont aan dat er inspanningen worden geleverd om aan de normen te voldoen, maar er zijn nog steeds gebieden waar verbetering nodig is.
Eerste maatregelen genomen (Status C): Voor 1.027 websites en apps zijn de eerste maatregelen genomen om aan de toegankelijkheidsnormen te voldoen. Hoewel dit een positieve stap is, blijkt uit deze cijfers dat er nog steeds een lange weg te gaan is voordat volledige naleving wordt bereikt.
Voldoet niet (Status D): Er is een aanzienlijk aantal websites en apps, 1.351 in totaal, dat niet voldoet aan de toegankelijkheidsnormen. Dit onderstreept de noodzaak van gerichte inspanningen om de digitale toegankelijkheid van deze sites en apps te verbeteren.
Geen verklaring (Status E): Het exacte aantal websites en apps zonder toegankelijkheidsverklaring is niet bekend, maar het feit dat deze categorie bestaat, suggereert dat er nog steeds websites en apps zijn die mogelijk geen stappen hebben ondernomen om aan de toegankelijkheidsnormen te voldoen.
Resultaten in procenten
Voldoet volledig (Status A): Er zijn 380 websites of apps die volledig voldoen aan de toegankelijkheidswetgeving. Dit vertegenwoordigt ongeveer 8.6% van het totaal.
Voldoet gedeeltelijk (Status B): Er zijn 1.658 websites of apps die gedeeltelijk voldoen, wat neerkomt op ongeveer 37.5% van het totaal.
Eerste maatregelen genomen (Status C): Er zijn 1.027 websites of apps waarvoor de eerste maatregelen zijn genomen om aan de toegankelijkheidswetgeving te voldoen. Dit vertegenwoordigt ongeveer 23.3% van het totaal.
Voldoet niet (Status D): Er zijn 1.351 websites of apps die niet voldoen aan de toegankelijkheidswetgeving, goed voor ongeveer 30.6% van het totaal.
Geen verklaring (Status E): Voor dit segment hebben we geen specifiek aantal, en dus kunnen we geen percentage geven. Het is echter van belang om te benadrukken dat elke website of app zonder toegankelijkheidsverklaring een potentiële overtreding van de toegankelijkheidswetgeving vertegenwoordigt.
Deze analyse toont aan dat hoewel sommige websites en apps maatregelen hebben genomen om aan de toegankelijkheidswetgeving te voldoen, het overgrote deel (91.4%) nog steeds niet volledig voldoet en 53,9% helemaal niet voldoet.
Kwalitatief onderzoek
Voor het kwalitatieve deel van dit onderzoek hebben we diepte-interviews gehouden met een selectie van opdrachtgevers van Cardan Technobility en Digitaal Toegankelijk BV. Deze interviews hadden tot doel een beter inzicht te krijgen in de interne uitdagingen, processen en ervaringen met betrekking tot de implementatie van digitale toegankelijkheid in hun respectieve organisaties.
Verschillende voornaamste uitdagingen kwamen naar voren in de gesprekken:
- Gebrek aan kennis: Veel organisaties gaven toe dat ze weinig tot geen kennis hadden over digitale toegankelijkheid toen ze begonnen. Dit gebrek aan begrip en ervaring heeft het voor hen moeilijk gemaakt om een effectief en duurzaam beleid te implementeren.
- Betrokkenheid van meerdere partijen: Vrijwel alle organisaties meldden dat de noodzakelijke samenwerking tussen verschillende partijen en afdelingen een belangrijke uitdaging vormde. Van leveranciers en projectgroepen tot communicatie-adviseurs en beleidsmedewerkers, het coördineren van ieders inspanningen bleek een complex en tijdrovend proces te zijn.
- Onduidelijke leiding: Zonder een gecentraliseerde, leidende kracht om het project te sturen, hebben veel organisaties moeite gehad om voortdurende vooruitgang te boeken en momentum te behouden.
- Gebrek aan politieke verantwoordelijkheid: In veel gevallen is er niemand politiek verantwoordelijk voor het waarborgen van de digitale toegankelijkheid. Dit leidt vaak tot een gebrek aan urgentie en prioritering van dit belangrijke werk.
- Ontoereikende financiering: Veel organisaties hebben aangegeven dat ze moeite hebben om voldoende budget te krijgen voor de implementatie van digitale toegankelijkheid. Zonder de nodige financiële ondersteuning is het moeilijk om de nodige veranderingen door te voeren.
Deze gesprekken bevestigen de kwantitatieve bevindingen en benadrukken de noodzaak voor betere opleiding, duidelijkere leiding, effectievere coördinatie, grotere verantwoordelijkheid en voldoende financiering om de digitale toegankelijkheid in de overheidssector te verbeteren.
Conclusie en aanbevelingen
Het onderzoek maakt duidelijk dat de implementatie van digitale toegankelijkheid binnen (semi-)overheidsorganisaties complex is en gekenmerkt wordt door een breed scala aan interne uitdagingen. Deze uitdagingen vereisen een systematische en gecoördineerde aanpak. De volgende aanbevelingen kunnen bijdragen aan het overwinnen van deze obstakels:
Ontwikkel een gestructureerd implementatieplan: Om de omvang van het werk hanteerbaar te maken, is een gedetailleerd plan nodig dat de verschillende taken en verantwoordelijkheden uiteenzet.
Investeren in training en educatie: Er moet worden geïnvesteerd in het verbeteren van de vaardigheden en kennis van het personeel op het gebied van digitale toegankelijkheid.
Stel een toegankelijkheidscoördinator of projectleider aan: Een toegankelijkheidscoördinator kan zorgen voor de nodige centrale coördinatie en kan als centraal aanspreekpunt fungeren voor alle betrokken partijen.
Verhoog politieke verantwoordelijkheid: Politieke verantwoordelijkheid kan prioriteit en financiering voor digitale toegankelijkheid waarborgen.
Zorg voor voldoende financiering: Er moeten voldoende financiële middelen worden vrijgemaakt voor de implementatie van digitale toegankelijkheid.
Dit onderzoek benadrukt de urgentie van het verbeteren van digitale toegankelijkheid binnen (semi-)overheidsorganisaties en geeft concrete aanbevelingen voor hoe deze verbetering kan worden bereikt. Het implementeren van de aanbevelingen uit dit onderzoek kan aanzienlijk bijdragen aan het creëren van een inclusievere digitale omgeving voor alle burgers.
